Illustratie door Theresa Grieben

Spanje: het land waar je aan paella, flamencodansen, stierengevechten en sangria denkt – en natuurlijk waar Spaans wordt gesproken, toch? Nou, zo simpel is het niet.

De verschillende regio’s in Spanje hebben zeer verschillende culturele tradities, waarvan er vele weinig te maken hebben met de clichématige stereotypen van het land. Stierengevechten zijn verboden op de Canarische Eilanden, en het is de sardana – niet de flamenco – dat is de dans bij uitstek in Catalonië, samen met de aurresku in Baskenland. Maar dat is niet alles. Wist je dat er in Spanje, samen met Spaans (in het Spaans castellano genoemd), een veelvoud aan regionale talen wordt gesproken door miljoenen mensen?

Catalaans (Català)

Voorbeeld: Benvingut (welkom)

Catalaans is verreweg de meest gesproken regionale taal in Spanje. Het wordt gesproken in de onafhankelijke gemeenschappen Catalaans, Valencia, Aragón, Murcia en op de Balearen, met verschillende regionale verschillen.

Met ongeveer 11 miljoen sprekers in vier landen is Catalaans ook de meest gesproken regionale taal binnen de Europese Unie. Het is de officiële taal van Andorra en wordt ook gesproken in kleine streken van Italië (zoals in de stad Alghero op Sardinië) en in Frankrijk (in het gebied Pyrénées-Orientales in Perpignan). Ongeveer 35% van de bevolking in Catalonië zegt dat Catalaans hun moedertaal is, en een vergelijkbaar aantal meldt dat ze in hun dagelijks leven overwegend Catalaans spreken. Bovendien begrijpt 95% van de bevolking in Catalonië de taal.

Voor het ongetrainde oor klinkt de taal misschien vergelijkbaar met het Spaans, maar veel Catalanen houden er niet van om de talen te verwarren of te mengen en geven er de voorkeur aan dat bezoekers erkennen Catalaans als een taal op zich.

Galicisch (Galego)

Voorbeeld: Benvido (welkom)

Een andere veel gesproken regionale taal in Spanje is Galicisch, dat behoort, net als Spaans en Catalaans, tot de romantische talenfamilie en kan op dezelfde manier zijn erfgoed terugvoeren naar het Latijn. In Galicië wordt het gesproken door ongeveer 3 miljoen mensen, en de taal heeft ongelooflijk nauwe banden met de Portugese taal.

Maar pas op dat je Galicië, de regio in Spanje, niet verwarren met Galicië dat zich over de grens uitstrekt tussen Polen en Oekraïne!

Baskisch (Euskara)

Voorbeeld: Ongi etorria (welkom)

In Baskenland kom je een andere fascinerende taal tegen. Baskisch is een zogenaamde geïsoleerde taal, die volgens huidig onderzoek niet verwant is aan een andere levende taal, waardoor het uniek is in Europa. Naar schatting wordt Baskisch gesproken door 700.000 mensen in de Baskische regio, een gebied langs de Spaanse en Franse grens aan de westkant van de Pyreneeën.

De meerderheid van de Basken telt zowel Baskisch als Spaans als hun moeder taal en het gebruik van Baskisch op scholen, de media en andere vormen van het openbare leven varieert van regio tot regio.

Welke andere talen worden er in Spanje gesproken?

Naast deze drie bekende regionale talen, er zijn een paar andere in Spanje, waarvan sommige slechts door een paar duizend mensen worden gesproken. Deze omvatten Aragonese (gesproken in sommige delen van Aragón), Extremaduraans (gesproken in Extremadura) en Asturisch (gesproken in het uiterste noordwesten van Spanje en de aangrenzende gebieden van Portugal).

Waarom werden de regionale talen onderdrukt Franco?

Het enige dat alle regionale talen in Spanje gemeen hebben, is dat ze een buitengewoon turbulente geschiedenis hebben meegemaakt en dat het gebruik van deze talen nog steeds een omstreden politieke kwestie is.

Onder de dictatuur van Francisco Franco, die duurde van 1936 tot 1975, werden regionale talen gemarginaliseerd en zelfs verboden op openbare plaatsen. Of het nu op scholen, in de media, in theaters of in de kerk was – in alle openbare ruimtes mocht alleen Spaans (castellano) worden gesproken, een tactiek die was ontworpen om de eenheid in de Spaanse natie aan te moedigen. Oriëntatiepunten en straten kregen een nieuwe naam, culturele instellingen werden gesloten en bibliotheken werden gezuiverd van alle sporen van regionale taal.

Ondanks decennia van onderdrukking klampten de regionale talen zich vast en werden gelukkig nooit volledig weggevaagd. Na het einde van de dictatuur van Franco en de terugkeer naar de democratie aan het eind van de jaren zeventig, werden er talrijke pogingen gedaan om de regionale talen te versterken en ze weer in de publieke sfeer te brengen. Tegenwoordig is Spaans (castellano) de officiële taal van Spanje, en volgens de grondwet zijn alle Spanjaarden “verplicht het te kennen en te gebruiken”. De taalkundige verscheidenheid van Spanje is echter ook opgenomen in de grondwet: “De rijkdom van de taalkundige verscheidenheid van Spanje is een cultureel goed dat moet worden gerespecteerd en beschermd.” De extra Spaanse talen kunnen daarom de status van “co-officiële” talen krijgen in de autonome gemeenschappen waar ze worden gesproken.Dit is bijvoorbeeld het geval met Catalaans in Catalonië en Valencia, voor Baskisch in Baskenland en Galicisch in Galicië. A

Welke status hebben regionale talen in Spanje?

Wat betekent dit precies? In de respectieve regio’s kunnen de co-officiële talen worden gebruikt om met autoriteiten te communiceren, worden ze gebruikt als onderwijstaal op scholen en worden vaak verkeersborden en mededelingen weergegeven in beide. Tegenwoordig zijn er ook veel culturele instellingen die zich toeleggen op het onderzoek, het behoud en de promotie van regionale talen, zoals het Instituto Ramon Llull, dat Catalaanse taalcursussen aanbiedt en auteurs ondersteunt die in het Catalaans publiceren. In 2005 werden Catalaans, Baskisch en Galicisch semi-officiële EU-talen, wat betekent dat ze, hoewel ze niet als werk- of contacttalen worden beschouwd, kunnen worden gebruikt voor correspondentie met de Europese instellingen. De enige andere talen met deze status in de EU zijn Schots-Gaelisch en Welsh.

Wat is de rol van de regionale talen in de onafhankelijkheidsbewegingen van Baskisch en Catalonië?

In Catalonië en Baskisch Land, het gebruik, de verdediging en de promotie van de Catalaanse en Baskische talen staan centraal in de onafhankelijkheidsbewegingen van elke regio. In beide regio’s zijn er aanzienlijke aantallen nationalisten die vinden dat het niet genoeg is om simpelweg de status van “autonome gemeenschap” in Spanje te hebben, en daarom voeren ze campagne om onafhankelijke Catalaanse en Baskische staten op te richten. Voor voorstanders van onafhankelijkheid zijn de talen een speciaal hulpmiddel voor het benadrukken van hun unieke culturele identiteit, waardoor ze zich onderscheiden van de rest van Spanje.

Wilt u de taalrijke rijkdom van Spanje ervaren?

De beste manier om de taalkundige schoonheid van Spanje te begrijpen, is door te reizen naar het land en ervaar het zelf! Maar maak je geen zorgen, je hoeft niet alle regionale talen te leren voordat je gaat vliegen, want ook al is Spanje de thuisbasis van een prachtig scala aan regionale talen, je kunt zeker doorreizen het land is alleen gewapend met Spaans. Dus waar wacht je nog op? Ga vandaag nog aan de slag met Spaans!